Porada dermatologa - łuszczyca
Łuszczyca to przewlekła, niezakaźna, zapalna choroba zajmująca skórę (zarówno gładką, jak i owłosioną, tzw. okolice wyparzeniowe - skórę dołów pachowych, pachwin, narządów płciowych zewnętrznych jak i paznokcie), a u niektórych pacjentów także stawy (około 30 proc. pacjentów z łuszczycą w obrębie skóry). Może ujawnić się zarówno u osób młodych jak i starszych. Przebiega najczęściej z okresowymi remisjami (o różnym czasie trwania) i nawrotami (o zmiennym nasileniu objawów). Około 15 proc. pacjentów nie ukończyło jeszcze 10 roku życia, natomiast średnia wieku pacjentów z łuszczycą to około 28 lat.Choroba jest uznana za dziedziczną, ale nie w sposób prosty. Oznacza to, że rodzice pacjenta mogą nie mieć łuszczycy, natomiast może ona występować np. u dziadka czy kuzynostwa. Dziedziczenie jest też poligenowe, czyli rodzice mogą mieć tylko część genów odpowiedzialnych za chorobę, a u pacjenta zgromadzą się wszystkie(trochę od mamy, trochę od ojca), doprowadzając do wystąpienia objawów choroby. Oczywiście, jeśli jeden z rodziców ma łuszczycę, to ryzyko choroby u dziecka jest wyższe (około 20-25 proc.), a jeśli obydwoje z rodziców cierpią na tą dolegliwość, to prawdopodobieństwo jej wystąpienia u dziecka wynosi aż 75 proc.
Choroba nie jest zakaźna, jednak infekcje odgrywają pewną rolę w przebiegu choroby. Przykładowo, jeśli pacjent choruje na paciorkowcową anginę, to najczęściej dochodzi u niego do wysiewu zmian łuszczycowych (o charakterze drobnych grudek, najczęściej na całym ciele, co nazywane jest odmiana kroplistą lub wysiewną łuszczycy). Przyczyną tego stanu jest prowokowanie do wysiewu zmian przez antygeny bakteryjne. Także inne infekcje bakteryjne oraz wirusowe mogą spowodować zaostrzenie choroby. Dlatego tak ważna jest np. regularna kontrola stomatologiczna (w próchnicy są bakterie i one też przyczyniają się do wysiewu zmian łuszczycowych). Innymi czynnikami zaostrzającymi są papierosy, alkohol, oraz niestety - stres.
Objawy choroby są bardzo różnorodne - od wspomnianych drobnych czerwonych grudek, poprzez tzw. blaszki łuszczycowe (wyniosłości ponad powierzchnię skóry typowe dla tzw. łuszczycy zwykłej), które mogą być, w zależności od przypadku, niewielkie, lub też obejmujące zlewnie skórę całego ciała, często pokryte srebrzystobiałą łuską. Te przypadki zmuszają pacjentów do intensywnego leczenia w warunkach szpitalnych. Większość pacjentów z łuszczycą ma zmiany w obrębie łokci, kolan i skóry owłosionej głowy, ale znaczna część ma także zmiany na pozostałych częściach ciała (w tym na twarzy). Łuska nie występuje w dołach pachowych, pachwinach, szparze międzypośladkowej, narządach płciowych zewnętrznych czy pod biustem - tu przyjmuje postać czerwonych plam, czasem nacieków, z możliwym sączeniem (łuszczyca odwrócona).
W łuszczycy mogą występować także krostki (takie jak w zakażeniach). Nie zawierają one bakterii i są, pomimo zawartości ropy, niezakaźne. Tzw. łuszczycę krostkową dzieli się na:
- dłoni i stóp (w obrębie podeszew),
- acrodemarmatitis continua Hallopeau (niestety nie ma polskiej nazwy) - z krostkami na dalszych odcinkach palców, doprowadzającą do zniszczenia paznokci, przebiegająca zawsze ze zmianami łuszczycowymi w stawach
- postać uogólnioną (gdy cała skóra pokryta jest krostkami, co stanowi zagrożenie dla życia).
Zmiany mogą występować także na błonach śluzowych i w obrębie ust, co prowadzi do stanu zapalnego samej czerwieni wargowej jak i skóry wokół.
Zmiany łuszczycowe potrafią bardzo swędzieć. Jeśli zajęta jest duża powierzchnia skóry często występują dodatkowe objawy jak: gorączka, czasem zaburzenia alaktrolitowe i inne objawy ogólne, co wymaga kontroli lekarskiej, a czasem i hospitalizacji.
Pacjenci cierpią także z powodu zmian w obrębie paznokci, tzw. naparstkowanie, czyli dołeczki w paznokciach, plamy barwy oleju w obrębie płytek paznokciowych, paznokcie pogrubiałe, z masami rogowymi pod płytkami, paznokcie zupełnie zniszczone - przypominające grzybice, niestety czasem też nadkażone wtórnie zarówno bakteriami, jak i patogennymi grzybami. Łuszczyca paznokci może być jedynym objawem choroby, co często opóźnia jej rozpoznanie.
Jednym ze sposobów walki z chorobą jest unikanie infekcji. Nie jest to łatwe, z wyjątkiem regularnych wizyt u stomatologa. Tu uwaga - nie wtedy gdy ząb już boli, tylko profilaktycznie, np. co 6 miesięcy, by usunąć ewentualny kamień i leczyć minimalna próchnicę. Nie powinno się palić papierosów i pić alkoholu. Są już dobrze udowodnione mechanizmy negatywnego wpływu używek na proces zapalny w łuszczycy. Jeśli można, należy unikać niektórych leków (np. tzw "beta-blokerów" stosowanych w nadciśnieniu i zaburzeniach rytmu). Oczywiście NIE WOLNO ich odstawiać samemu, jeśli już się je przyjmuje. W tym przypadku trzeba poprosić lekarza o zamianę leku na inny. Czasem nie można tego uczynić, np. ze względów kardiologicznych, co niestety czyni leczenie łuszczycy trudniejszym.
Czynnikiem zaostrzającym łuszczycę jest także stres, którego trudno dziś uniknąć. Z zaostrzeniem choroby zgłaszają się więc do lekarzy dzieci po testach w szkole, studenci po sesji, osoby po poważnych przejściach osobistych, czy też pracujące na odpowiedzialnych stanowiskach.
Jeśli choroba jest ograniczona do niewielkich powierzchni, powinna być leczona zewnętrznie, czyli maściami, kremami i szamponami. Łuskę usuwa się preparatami z salicylem (na małe powierzchnie) lub wysokim stężeniem mocznika. Na zmiany zapalne można stosować bezpieczną dla zdrowia (nie wchłania się) cygnolinę, która niestety jest kłopotliwa w użyciu - gdyż działa drażniąco na same zmiany (jeśli jest użyta np. w zbyt wysokim stężeniu) co może prowokować wysiew nowych zmian łuszczycowych. Lekami bardzo pomocnymi są tez glikokortykosteroidy, i to z grup o silnym działaniu (stosowanych systematycznie i tylko zgodnie z zaleceniem lekarza - nigdy przewlekle). Można je łączyć w terapii z pochodnymi witaminy D. Terapia taka ogranicza czas aplikacji glikokortykosteroidów i wspomaga terapię podtrzymującą. Bardzo pomocne są szampony z dziegciami.
Jeśli zmiany są rozległe lub nie poddają się leczeniu miejscowemu, należy rozważyć leczenie metodą fototerapii oraz tzw. systemowe (tabletki, leki dożylne i inne). We wszystkich tych przypadkach trzeba wykonać przed leczeniem badania kwalifikujące pacjenta (najczęściej parametry wątrobowe, nerkowy profil lipidowy i inne), by nie wdrożyć leczenia obciążając narządy wewnętrzne cierpiące z innych przyczyn.
Jeśli zmianom skórnym towarzyszą zmiany stawowe - w zasadzie powinno się prawie zawsze proponować odpowiednie leczenie systemowe, by zapobiec zaburzeniu funkcji i zniszczeniu stawów.
Łuszczyca nie jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży, chyba że jest dramatycznie nasilona i wymaga leczenia systemowego (co na szczęście zdarza się bardzo rzadko). Zawsze jednak musimy pytać pacjentki czy nie są w ciąży (dotyczy to każdej dermatozy), by nie włączyć leku, który w tym przypadku nie powinien być stosowany.
Większość pacjentów znakomicie reaguje na słońce oraz kąpiele w słonej wodzie (stąd np. refundowane w innych krajach, niestety nie w naszym, turnusy lecznicze nad Morzem Martwym). Opalanie się (rozsądne! bez oparzania skóry, czyli bez jej zaczerwienienia - co można osiągnąć odpowiednio aplikując kremy z filtrami anty-UV) i kąpiele w morzu - są jak najbardziej wskazane. Nie dotyczy to opalania w solarium - niestety nie ma tu kontroli dawki UV, a chęć osiągnięcia szybkiej poprawy doprowadza dość często do oparzeń i zaostrzenia choroby. Również kąpiele w basenie nie są zakazane. Tu jedynym problemem jest najczęściej brak akceptacji przez zdrowych użytkowników basenu (na szczęście w krajach o wysokiej świadomości zdrowotnej - coraz rzadszej).
Choroba niestety nie jest uleczalna, gdyż jest "zapisana" w licznych genach (wciąż ostatecznie nie wiadomo w jakich). Leczeniem można doprowadzić do ustąpienia objawów. Niestety - choroba nawraca z różną częstotliwością (czasem bardzo szybko), ale pamiętam też przypadek 15-letniej remisji zmian skórnych.
Mówiąc o sposobach łagodzenia choroby na co dzień należy wspomnieć o unikaniu czynników prowokujących wysiewy zmian: infekcji (konieczna u wszystkich, także małych dzieci, stała kontrola i leczenie stomatologiczne oraz opieka ginekologiczna u kobiet), alkoholu, papierosów, stresu, niektórych leków - oczywiście jeśli jest to możliwe. Można brać kąpiele solankowe w wannie (niestety, ze względu na wysokie stężenie soli - w części przypadków mogą one zniszczyć powierzchnię wanny). W leczeniu zmian na skórze owłosionej głowy warto korzystać z szamponów dziegciowych (zgodnie z zaleceniami na ulotce lub uzyskanymi lekarza). Są doniesienia o korzystnym wpływie kwasów tłuszczowych (także w diecie: ryby) na przebieg łuszczycy. Poza tymi zaleceniami - pozostaje po prostu leczenie, niestety często bardzo uciążliwe dla pacjenta, szczególnie gdy nasilenie objawów jest znaczne. Leczenie wymaga systematyczności oraz zrozumienia z obu stron - zarówno pacjenta jak i lekarza.
